Buổi thảo luận khoa học giữa Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh với Công ty TNHH Fashion Garment 2, thuộc tổng công ty tại Sri Lanka và Trường Đại học Sri Jayewardenepura (Sri Lanka).

Vào ngày 09 tháng 5 năm 2025, Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường TP. Hồ Chí Minh (HCMUNRE) đã phối hợp cùng Công ty TNHH Fashion Garment 2 (thuộc tổng công ty tại Sri Lanka) và Trường Đại học Sri Jayewardenepura (Sri Lanka) tổ chức lễ ký kết Biên bản ghi nhớ hợp tác (MOU) và buổi tọa đàm chuyên đề với sự tham gia của ba bên.

Tọa đàm tập trung thảo luận về chủ đề: “Hiện trạng ô nhiễm của vi khuẩn gây bệnh E. coli và độc tố lam (cyanotoxins) trong các nguồn nước phục vụ ăn uống, tưới tiêu và vui chơi giải trí, cùng những tác động tiềm tàng đối với sức khỏe cộng đồng.” Đây là vấn đề cấp thiết và có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh biến đổi khí hậu và đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ tại nhiều khu vực.

Các ý kiến đóng góp từ các chuyên gia, nhà khoa học và đại biểu tham dự đến từ ba đơn vị đã cung cấp những góc nhìn đa chiều, những kinh nghiệm thực tiễn và đề xuất giải pháp mang tính ứng dụng cao. Những nội dung này sẽ là cơ sở quan trọng để ba bên hoàn thiện và triển khai các đề án nghiên cứu chung trong tương lai, đồng thời mở ra nhiều cơ hội hợp tác thiết thực trong các lĩnh vực môi trường, sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững.

Hình 1 – Chuyên gia tham gia thảo luận

Trong buổi thảo luận khoa học, về phía Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh (HCMUNRE) có sự hiện diện của PGS.TS. Huỳnh Quyền – Hiệu trưởng Nhà trường; TS. Lê Thị Kim Thoa – Phó Trưởng phòng Khoa học Công nghệ và Quan hệ Đối ngoại; PGS.TS. Nguyễn Thị Vân Hà – Trưởng Khoa Môi trường; TS. Thái Phương Vũ – Phó Trưởng Khoa Môi trường; cùng các giảng viên Khoa Môi trường gồm TS. Đỗ Đức Thiện, TS. Nguyễn Thị Hồng và TS. Huỳnh Thị Ngọc Hân. Ngoài ra, còn có sự tham dự của TS. Thiềm Quốc Tuấn – Trưởng Khoa Địa chất và Khoáng sản; TS. Cấn Thu Văn – Trưởng Khoa Khí tượng, Thủy văn và Tài nguyên nước; ông Trần Văn Sơn – Trưởng Phòng Tổ chức Hành chính; ông Lê Trung Trí – Trưởng Phòng Quản trị Thiết bị; ThS. Nguyễn Trọng Khanh – Giám đốc Trung tâm Giáo dục Thường xuyên và ông Nguyễn Bá Khoa – Trưởng Phòng Công tác Sinh viên. Đại diện phía Công ty Hirdaramani Vietnam – Fashion Garments Limited (FGL) gồm có ông Madhawa Atapattu – Đồng Giám đốc Điều hành; bà Uyên Trương – Giám đốc Nhân sự; bà Manindri Bandaranayake – Giám đốc Thương hiệu và Phát triển Bền vững; bà Hương Lê – Giám đốc Nhân sự cấp cao; bà Leonie Vaas – Tổng Giám đốc Phát triển Bền vững; bà Huyền Trang – Quản lý Phát triển Tổ chức và Tuân thủ Xã hội; bà Huyền Châu – Quản lý Phát triển Bền vững Môi trường và bà Luyên Nguyễn – Nhân viên Phát triển Bền vững Môi trường. Về phía Trường Đại học Sri Jayewardenepura (Sri Lanka), tham dự buổi thảo luận có Giáo sư cao cấp Pathmalal Manage – Phó Hiệu trưởng; Tiến sĩ Yasodara Liyanage và Tiến sĩ Kumudu Bandara – Giảng viên cao cấp; cùng các nghiên cứu viên đến từ Trung tâm Nghiên cứu Chất lượng Nước và Tảo, bao gồm bà Amaya Imanthi – Nghiên cứu sinh Tiến sĩ, ông Anjana Kelum – Nghiên cứu sinh Thạc sĩ và ông Ruchitha Ganepola – Nghiên cứu viên. Buổi thảo luận diễn ra trong không khí cởi mở và học thuật, là dịp để các bên trao đổi chuyên sâu về các vấn đề môi trường hiện nay, đồng thời đề xuất các định hướng hợp tác nghiên cứu và ứng dụng công nghệ phục vụ phát triển bền vững.

Hình 2 – Đại diện chủ trì buổi tọa đàm và thảo luận

Thông qua Biên bản ghi nhớ lần này, hai bên đã thống nhất tăng cường trao đổi học thuật, phối hợp triển khai các chương trình đào tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ trong các lĩnh vực tài nguyên và môi trường. Trong đó, một trong những trọng tâm hợp tác là nghiên cứu đánh giá mức độ ô nhiễm của vi nhựa, vi khuẩn Escherichia coli gây bệnh và các hợp chất độc hại từ tảo lam (cyanotoxins) trong nguồn nước sử dụng cho ăn uống, tưới tiêu và giải trí. Đặc biệt, trong khuôn khổ buổi làm việc, Giáo sư Pathmalal đã có phần trình bày chi tiết và chuyên sâu về các nội dung liên quan đến nghiên cứu này.

Nghiên cứu hướng đến mục tiêu tổng quát là đánh giá hiện trạng ô nhiễm và rủi ro liên quan đến ba yếu tố chính: Vi nhựa, E. coli và Cyanotoxins. Các mục tiêu cụ thể bao gồm: định lượng kích thước và nồng độ vi nhựa; phân tích sự hiện diện của E. coli, đặc biệt là chủng nguy hiểm O157:H7; xác định các cyanotoxins chính như microcystin-LR, cylindrospermopsin, anatoxin-a, saxitoxins và nodularins; đồng thời đánh giá sự biến động theo mùa và không gian, phân tích rủi ro đối với sức khỏe con người qua tiếp xúc trực tiếp và gián tiếp, ảnh hưởng đến sinh vật thủy sinh và chuỗi thức ăn, từ đó đề xuất các biện pháp giám sát và quản lý rủi ro hiệu quả.

Tình trạng ô nhiễm nguồn nước hiện nay chủ yếu bắt nguồn từ nước thải chưa qua xử lý, dòng chảy mang theo hóa chất từ nông nghiệp - đặc biệt là phân bón chứa nitơ, và việc quản lý rác thải nhựa còn nhiều bất cập. Nguồn tiếp xúc của con người với các tác nhân gây ô nhiễm có thể là trực tiếp qua uống, tắm rửa hoặc tưới tiêu, và gián tiếp thông qua tích lũy sinh học trong thực phẩm như cá hoặc rau. Hệ quả là sự gia tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính, mất an toàn thực phẩm và suy giảm cân bằng sinh thái trong hệ thủy sinh.

Vi nhựa hiện diện trong môi trường nước đến từ hai nguồn chính: vi nhựa sơ cấp có trong mỹ phẩm, sản phẩm làm sạch và viên nhựa công nghiệp; và vi nhựa thứ cấp được tạo ra từ sự phân rã của túi nilon, chai lọ nhựa hoặc sợi tổng hợp như polyester, nylon. Loại vi nhựa này có thể tích tụ sinh học và truyền qua chuỗi thức ăn, đồng thời mang theo các chất gây ô nhiễm như kim loại nặng, vi khuẩn và chất hữu cơ độc hại, tạo ra mối đe dọa tiềm ẩn đối với sức khỏe và hệ sinh thái.

Bên cạnh đó, vi khuẩn E. coli, đặc biệt là chủng O157:H7, là một tác nhân gây bệnh nguy hiểm thường có mặt trong nước bị ô nhiễm, thịt chưa nấu chín hoặc rau củ nhiễm khuẩn. Chủng này có khả năng tạo ra độc tố Shiga gây ra các triệu chứng nghiêm trọng như tiêu chảy ra máu và tổn thương niêm mạc ruột.

Độc tố từ tảo lam (Cyanotoxins) như microcystin, cylindrospermopsin, anatoxin-a và saxitoxins được xác định bằng các phương pháp hiện đại như ELISA và HPLC, có khả năng tích tụ trong sinh vật và truyền lên các bậc dinh dưỡng cao hơn, từ đó ảnh hưởng đến sức khỏe động vật và con người.

Nghiên cứu cũng tập trung vào việc đánh giá rủi ro và mô hình hóa sinh thái bằng cách phân tích sinh vật ở các mức dinh dưỡng khác nhau như tảo, giáp xác và cá; tính toán hệ số tích tụ sinh học (BAF), khuếch đại sinh học (BMF); ứng dụng mô hình Ecopath để mô phỏng dòng năng lượng và chất độc trong chuỗi thức ăn, từ đó sử dụng chỉ số RQ (Risk Quotient = MEC/PNEC) để đánh giá rủi ro sinh thái.

Cuối cùng, nghiên cứu đề xuất các chính sách cải thiện hiệu quả xử lý nước thải, tăng cường quản lý chất thải nhựa và hóa chất nông nghiệp, cập nhật các tiêu chuẩn quốc gia về chất lượng nước uống, đồng thời xây dựng hệ thống giám sát định kỳ vi nhựa, vi khuẩn E. coli và độc tố tảo lam nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ sinh thái nước.

Hình 3 –Thảo luận trong buổi tọa đàm

Nghiên cứu đã làm rõ mức độ ô nhiễm nguồn nước bởi vi nhựa, vi khuẩn E. coli đặc biệt là chủng O157:H7, và các cyanotoxins – những yếu tố tiềm ẩn nguy cơ lớn đối với sức khỏe con người và hệ sinh thái thủy vực. Nguồn ô nhiễm chủ yếu bắt nguồn từ nước thải sinh hoạt, công nghiệp chưa qua xử lý, cũng như các hoạt động nông nghiệp và quản lý chất thải nhựa còn nhiều hạn chế. Việc tích tụ sinh học và lan truyền các chất độc trong chuỗi thức ăn càng làm gia tăng nguy cơ đối với các loài thủy sinh và con người.

Kết quả nghiên cứu không chỉ cung cấp dữ liệu định lượng quan trọng mà còn đánh giá rủi ro theo mùa, không gian và mô hình sinh thái, qua đó nhấn mạnh sự cần thiết của việc áp dụng các biện pháp giám sát, quản lý và kiểm soát ô nhiễm hiệu quả. Đề xuất chính sách bao gồm nâng cao xử lý nước thải, quản lý chặt chẽ chất thải nhựa và hóa chất nông nghiệp, đồng thời cập nhật tiêu chuẩn nước uống phù hợp nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và đảm bảo sự phát triển bền vững của các hệ sinh thái nước.

Từ những phát hiện này, việc triển khai các giải pháp toàn diện và liên ngành là cần thiết để hạn chế ô nhiễm, giảm thiểu rủi ro và duy trì chất lượng nguồn nước cho các mục đích sử dụng đa dạng trong tương lai.

Hình 4 – Tổng kết buổi Hội thảo tham luận

Kết thúc buổi hội thảo tham luận, Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường TP. Hồ Chí Minh, Công ty TNHH Fashion Garment 2 và Trường Đại học Sri Jayewardenepura đã thống nhất cùng phối hợp triển khai thực hiện dự án nghiên cứu về hiện trạng ô nhiễm của vi khuẩn gây bệnh E. coli và độc tố lam (cyanotoxins) trong các nguồn nước phục vụ ăn uống, tưới tiêu và vui chơi giải trí, cũng như những tác động tiềm tàng đối với sức khỏe cộng đồng.

Ba bên cam kết hợp tác chặt chẽ trong việc thu thập dữ liệu, phân tích khoa học và đánh giá rủi ro nhằm cung cấp các giải pháp quản lý và kiểm soát ô nhiễm hiệu quả. Đây được xem là bước đi thiết thực, mở ra nhiều triển vọng phát triển trong lĩnh vực nghiên cứu môi trường nước và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Thông qua dự án này, các bên kỳ vọng xây dựng được mối quan hệ hợp tác bền vững, góp phần nâng cao năng lực nghiên cứu, đào tạo và ứng dụng công nghệ trong bối cảnh phát triển bền vững và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.